Ο κλασικός Jarrett (Ο μουσικός μέσα από τις σκέψεις του) (της Έφης Αγραφιώτη)

Ο ΚΛΑΣΙΚΟΣ JARRETT

Ο μουσικός μέσα από τις σκέψεις του

Στις 8 Μαΐου στο TaR του ευχηθήκαμε να τα εκατοστήσει. Σήμερα ας μιλήσουμε ακόμα λίγο γι’ αυτόν, δανειζόμενοι μάλιστα τα δικά του λόγια μέσα από αποκόμματα ξένων εφημερίδων αλλά και ακούγοντας τη μουσική του από το δικό μας radio.
Γεννήθηκε στο Άλενταουν (Allentown) στην Πενσιλβάνια και σε ηλικία τριών ετών έκατσε στο πιάνο, από όπου δεν ξανασηκώθηκε ποτέ, όπως δηλώνει. Δείγματα ταλέντου και έμπνευσης χρονολογούνται από τότε. Στα έξι του έδωσε συναυλία με εξ ολοκλήρου δικές του συνθέσεις και στο ωδείο αποδέχτηκαν την ιδιαίτερη μουσική του φύση, χαρίζοντάς του δύο χρόνια σπουδών. Αντίστοιχα δύο τάξεις στο σχολείο κέρδισε μετά από τη μέτρηση του IQ του, που βρέθηκε ιδιαίτερα υψηλό. Δεν σταματά να μελετά κλασική μουσική και σύνθεση μέχρι την εφηβεία του. Παρτιτούρες, μουσική ιστορία και φιλοσοφία δεν σταμάτησε ποτέ να μελετά και να προτρέπει και τους νέους μουσικούς να κάνουν το ίδιο.

Από το 1962 η τζαζ και άλλα όργανα όπως το σαξόφωνο, τα κρουστά, η κιθάρα καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του μουσικού του χρόνου. Ό,τι κάνει το κάνει υποδειγματικά. Στο Berkeley School έχει την ευκαιρία να μελετήσει τζαζ και θεωρητικά και να συμμετάσχει στο συγκρότημα Jazz messengers. Εκείνη την εποχή στο μουσικό αυτό σχολείο φοιτούν μετέπειτα σπουδαίοι μουσικοί του είδους, ο τωρινός του συνεργάτης, κοντραμπασίστας Gary Peacock ήταν μεταξύ αυτών. Ο Jarrett δημοσιεύει και ηχογραφεί τις συνθέσεις του και γρήγορα αποκτά φήμη σπουδαίου αυτοσχεδιαστή. Ο Miles Davis δεν μπορούσε να εξηγήσει πώς είναι δυνατόν να παίζει έτσι, ξεκινώντας από το τίποτα, εκ του μηδενός...

Τόκιο 2007

Ανήσυχος και παθιασμένος ο Jarrett σκέφτεται να πάει και στο Παρίσι για να μελετήσει με τη Νadia Boulanger, φαίνεται όμως ότι δεν το κατάφερε.
Από το 1972 απογειώνεται η αυτοσχεδιαστική του έμπνευση και τον οδηγεί σε εντυπωσιακά μουσικά δρώμενα, σαν μωσαϊκά φτιαγμένα από εμπειρίες, σκέψεις και ευαισθησίες. Από το 1977 μέχρι σήμερα παίζει με τους πιο πάνω εικονιζόμενους μουσικούς, με τους οποίους μοιράζεται ένα ακόμα πάθος, την κλασική μουσική.
Στη δεκαετία του 1980 έπαιξε και ηχογράφησε πολλή κλασική –εν ευρεία εννοία- μουσική, κυρίως μουσική των Μπαχ και Μότσαρτ. Σε συναυλίες έπαιξε επίσης έργα Σοστάκοβιτς, Γκρηγκ, Μπετόβεν, αναδεικνύοντας την τεράστια μουσική του φλέβα αλλά και την τεχνική του και αισθητική του ισορροπία. Είναι απαραίτητο να προσθέσουμε τις ερμηνείες του στο κλαβίχορδο των Παραλλαγών Goldberg του Μπαχ και ηχογραφήσεις στο εκκλησιαστικό όργανο. Είναι αλήθεια ότι ελάχιστοι μουσικοί στο δικό του χώρο κατόρθωσαν να ενώσουν και να χρησιμοποιήσουν τη γεύση της μουσικής τεσσάρων σχεδόν αιώνων τόσο αληθινά στο προσωπικό τους στίγμα, παίζοντας παράλληλα τα αυθεντικά έργα και τους συνθέτες της μουσικής ιστορίας με τέτοια πηγαία κλασική άποψη και τόσο σεβασμό.

Μετά το 1996, η υγεία του του παίζει παράξενα παιχνίδια και τον αναγκάζει για μεγάλα διαστήματα να απέχει από τη σκηνή. Υποφέρει από το γνωστό μας τα τελευταία χρόνια Σύνδρομο της Κόπωσης. Όμως ο πόνος δεν τον νικά. Συνεχίζει (κυρίως μετά το 2002) να είναι παρών και καλλιτεχνικά εξίσου ενδιαφέρων και εντυπωσιακός, είτε πρόκειται για συναυλίες σε κλασικές αίθουσες σαν το Carnegie και την αίθουσα Pleyel, είτε πρόκειται για μεγάλες αίθουσες χιλιάδων ακροατών, σαν το Μητροπολιτικό μουσικό χώρο του Τόκιο.

2005. Στο σπίτι του στο Νιου Τζέρσεϊ..

Ο Keith και η σύζυγός του Anne Rose ζουν όσο γίνεται πιο ήρεμα, σε ένα όμορφο απλό σπίτι έξω από το Νιου Τζέρσεϊ, στην εξοχή. Συναντούν σπάνια και επιλεκτικά ανθρώπους των μέσων ενημέρωσης και αρκούνται σε ελάχιστους φίλους. Το πρόγραμμά τους είναι πολύ αυστηρό και το διοικεί η συνέπεια, όπως δηλώνει ο ίδιος. Δεν αγαπά τις γιορτές και τις αργίες, δουλεύει αδιάκοπα. Δίνει πια το δικαίωμα στον εαυτό του “να χλευάζει και να ειρωνεύεται την αφέλεια των μετρίων”. Τα δυο του λατρεμένα πιάνα, το ένα άσπρο και το άλλο μαύρο μαζί με εκατοντάδες όργανα – κλασικά και παραδοσιακά από όλο τον κόσμο – στοιβαγμένα σε ένα λιτό, μακρόστενο τεράστιο δωμάτιο, του κρατούν πάντα συντροφιά, του ανοίγουν δρόμο για να αγγίζει τους αγαπημένους αρμονικούς πλανήτες του. Δίπλα τους ένα κλαβεσέν σκεπασμένο με τη γιαπωνέζικη σημαία. Εδώ αυτοσχεδιάζει εξίσου συχνά. Ο χώρος του δεν έχει τίποτε άλλο. Δεν του χρειάζεται τίποτα άλλο για να είναι καλά!
Τον αποκαλούν διανοούμενο της μουσικής, χαρισματικό μυαλό, πολύπλευρα εκπαιδευμένο άνθρωπο, βαθιά φιλοσοφημένο καλλιτέχνη, ολοκληρωμένη πνευματική φύση κ.λπ. Ο ίδιος δεν ξέρει τι σημαίνουν αυτοί οι χαρακτηρισμοί και δεν μιλάει σχεδόν ποτέ για τον εαυτό του. Προτιμά να μιλάει για τη δική του θέση μέσα στο γεγονός της μουσικής, θεωρώντας ότι αυτό μπορεί να είναι χρησιμότερο στους ακροατές του και τους αναγνώστες.
“Στη μουσική πρώτα κατασκευάζουμε αρχιτεκτονήματα και στη συνέχεια, συν τω χρόνω, τα ρίχνουμε κάτω και πάμε πιο κάτω να κατασκευάσουμε τα επόμενα. Αυτή η αυτονόητη επανάσταση θέλει πολλή δουλειά και σοβαρότητα. Από τη μεριά των ερμηνευτών πάλι, ο αυτοσχεδιαστής ξεπερνάει σε τύχη τους κλασικούς σολίστες, μια και αυτός μπορεί να σπάσει τα προσωπικά του όρια, τα δεσμά του, για να εκραγεί χωρίς να πρέπει να υποστηρίξει τα συντεταγμένα όρια του έργου. Αυτό με γοητεύει στον αυτοσχεδιασμό. Είναι περίεργο, αλλά ενώ όταν παίζω κλασικούς δεν σκέπτομαι καθόλου την ώρα που παίζω, όταν αυτοσχεδιάζω είμαι απόλυτα ενεργητικός και συγκεντρωμένος. Το μυαλό δουλεύει στον ύψιστο βαθμό!”
Ο μεγάλος μουσικός διηγείται συχνά μια ιστορία που μπορεί να αποτελέσει αφετηρία σκέψεων και σωστό μάθημα για τον προβληματισμό των μουσικών και περισσότερο του πιάνου. Μεταξύ σοβαρού και αστείου, ένας από τους πιο σημαντικούς κλασικούς πιανίστες, ο Α. Schnabel, εξηγεί σε νέους πιανίστες την αυτονόητη συνύπαρξη των σωστών με τις φάλτσες νότες, φαινόμενο αναπόφευκτο στις συναυλίες όλων μας, κάτι που αποτελεί καθημερινό κανόνα ακόμα και για τους μεγαλύτερους δεξιοτέχνες. Ξέρετε, τους λέει, το μεγαλύτερο πρόβλημα στο πιάνο είναι ότι καθεμία όμορφη νότα που παίζουμε γειτονεύει τουλάχιστον με δυο τρεις κακές... Για τον αυτοσχεδιαστή βέβαια, εξηγεί ο Jarrett, είναι διαφορετικά, “…αφού ακόμα και σε ένα φθογγικό ατύχημα, ο αυτοσχεδιαστής έχει δικαίωμα και παίρνει την ανάλογη και συνειδητή πρωτοβουλία να το αξιοποιήσει υπέρ της συνέχειας της σύνθεσής του. Όπως έλεγε κι ο Gurdjieff, όλα στη ζωή κυβερνώνται από το τυχαίο και το ατυχές. Παρατηρώ ότι στη σταδιοδρομία μου ό,τι πρωτοφάνηκε σαν έκρηξη ελευθερίας, στη συνέχεια το ένιωσα να μεταβάλλεται σε φυλακή.

Αντίθετα, πράγματα που φαίνονταν δεσμευτικά, με ελευθέρωσαν και με βοήθησαν να εκφραστώ πιο αληθινά. Πρόσφορο παράδειγμα το αριστερό μου χέρι. Χρειάστηκα μελέτη χρόνων για να σταματήσει να παίζει σαν ρυθμικός οδηγός και παίξει δεξιοτεχνικά, μουσικά, εκφραστικά συγχρόνως”.

Ο Jarrett είναι φιλόδοξος μουσικός, αλλά δίνει άλλο περιεχόμενο στη φιλοδοξία: γοητεύεται τόσο στη σκέψη ότι η μουσική τον παρασύρει σε ένα ταξίδι στο σύμπαν! Του αρκεί για να απογειωθεί. Αξίζει να πληρώσει με την υγεία του για να απολαύσει τη διαδρομή, όπως λέει και ξαναλέει…